ทุกวันนี้ ทั่วโลกให้ความสำคัญกับประเด็นด้านความยั่งยืนในหลากหลายรูปแบบ ด้วยกระแสหลักใหม่ที่คำนึงถึงสังคมและสิ่งแวดล้อมควบคู่ไปกับการเติบโตของเศรษฐกิจ และหัวใจของการขับเคลื่อนนี้ก็คือ Sustainable Finance หรือการเงินเพื่อความยั่งยืน
การเงินเพื่อความยั่งยืนคือการลงทุนที่มอบคุณค่าด้านสิ่งแวดล้อม สังคม ธรรมาภิบาล และมูลค่าทางเม็ดเงินจากการประกอบธุรกิจ สร้างผลตอบแทนในระยะยาวและสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อโลกใบนี้ เนื่องจากภาคการเงินคือตัวกลางในการจัดสรรเงินทุนในระบบ ดังนั้นการเงินเพื่อความยั่งยืนจึงเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ธุรกิจยั่งยืนเกิดขึ้นได้จริงในระยะยาว
ทุกวันนี้คงเป็นที่ประจักษ์อย่างชัดเจนแล้วว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพนั้น ส่งผลกระทบรุนแรงต่อทั้งภาคธุรกิจและการเงิน อย่างไรก็ตาม ในทางกลับกันภาคธุรกิจและการเงินก็เป็นส่วนสำคัญที่จะผลักดันให้เกิดการลงมือทำในเรื่องนี้
นี่จึงเป็นช่วงเวลาสำคัญแห่งการเปลี่ยนผ่านด้านการเงินและการลงทุนที่ทุกธุรกิจหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องด้านการเงินต้องให้คุณค่าและปรับตัว ก่อนเสียโอกาสในโลกอนาคต
01 ระเบียบการเงินโลก และแนวการลงทุนที่เปลี่ยนไป
ในระดับโลก สหภาพยุโรปมีการกำหนดนโยบายและเป้าหมายทางการเงินที่ชัดเจน ซึ่งเป็นต้นแบบให้ประเทศในภูมิภาคอื่นๆ ปรับตัวตาม โดยปี 2023 เป็นวาระครบรอบ 5 ปี ของ Sustainable Finance Action Plan (SFAP) ซึ่งจัดตั้งขึ้นเพื่อปรับกระแสเงินทุนไปสู่การลงทุนที่ยั่งยืน จัดการความเสี่ยงทางการเงินที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การร่อยหรอของทรัพยากร ความเสื่อมโทรมของสิ่งแวดล้อม และปัญหาสังคม รวมถึงส่งเสริมความโปร่งใสในกิจกรรมทางการเงินและเศรษฐกิจ
และนี่คือตัวอย่างกฎระเบียบทางการเงินใหม่ๆ ที่หน่วยงานกำกับดูแลของสหภาพยุโรปนำมาใช้เพื่อบรรลุเป้าหมาย SFAP ตลอด 5 ปีที่ผ่านมา
-
Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) เกณฑ์การเปิดเผยข้อมูลการลงทุนอย่างยั่งยืนที่นำเสนอกรอบการทำงานที่มุ่งเน้นที่สาระสำคัญมากกว่าทางการเงินเท่านั้น เช่น ผลกระทบของความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับสภาพอากาศที่มีต่อองค์กร
- Green Taxonomy การกำหนดนิยามและจัดหมวดหมู่กิจกรรมในภาคเศรษฐกิจโดยอ้างอิงจากการวิจัยทางวิทยาศาสตร์อย่างเป็นมาตรฐานเดียวกัน เพื่อช่วยประเมินว่ากิจกรรมใดเป็นการดำเนินธุรกิจที่คำนึงถึงคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน
- Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) ข้อกำหนดให้องค์กรขนาดใหญ่เผยแพร่รายงานการดำเนินงานที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคม เพื่อประเมินผลประกอบการที่ไม่เกี่ยวกับการเงิน มีผลบังคับใช้กับองค์กรที่มีรายได้สุทธิ 40 ล้านยูโร และมีพนักงานมากกว่า 250 คน โดยมีองค์กรที่เข้าเกณฑ์นี้มากถึง 50,000 องค์กร ในปีต่อๆ ไป CSRD จะขยายไปยังบริษัทขนาดเล็ก และบริษัทนอกภูมิภาคที่ซื้อขายในตลาดภายใต้กฎหมายของยุโรป
- EU Climate Transition Benchmarks และ EU Paris-Aligned Benchmarks เครื่องมือทางการเงินเพื่อส่งเสริมการไหลเวียนของเงินทุนไปสู่กิจกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และสนับสนุนเป้าหมายด้านสภาพภูมิอากาศและความยั่งยืนที่กว้างขึ้นของสหภาพยุโรป โดยถูกออกแบบมาเพื่อวัดความเข้มข้นของคาร์บอนในพอร์ตการลงทุน และเพื่อให้แน่ใจว่าการลงทุนสอดคล้องกับเป้าหมายของข้อตกลงปารีสเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศตามลำดับ
นอกจากการทำงานของหน่วยงานกำกับดูแล ปัจจุบันนักลงทุนในสหภาพยุโรปมีความตื่นตัวและใส่ใจเรื่องการเงินเพื่อความยั่งยืนมากขึ้นเรื่อยๆ โดยพวกเขาลูกค้าต้องการผลิตภัณฑ์และโซลูชันการลงทุนที่ยั่งยืนที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นกองทุน พอร์ตการลงทุน ตลอดจนกลยุทธ์การลงทุนที่ให้ความสำคัญกับปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล (ESG) และมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การพัฒนาที่ยั่งยืน และการดำเนินธุรกิจอย่างมีความรับผิดชอบ
เช่นเดียวกับกลุ่มคนทั่วไป พวกเขามีส่วนร่วมในการผลักดันให้บริษัทและอุตสาหกรรมต่างๆ ทำธุรกิจด้วยความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคมมากขึ้น ผ่านการเลิกใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล เลิกสนับสนุนผลิตภัณฑ์หรือบริษัทที่ไม่ยั่งยืน และสนับสนุนองค์กรที่นำแนวทางปฏิบัติที่ยั่งยืนมาใช้อย่างจริงจัง
02 Thailand Taxonomy ธุรกิจไทยต้องจับตาและตามให้ทัน
นโยบายเศรษฐกิจและการค้าระหว่างประเทศมุ่งเป้าไปที่การดูแลสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน สำหรับประเทศไทย แม้ความตระหนักยังไม่แพร่หลายเท่าประเทศพัฒนา และโครงสร้างพื้นฐานก็มีความพร้อมน้อยกว่า แต่การขับเคลื่อนการเงินเพื่อความยั่งยืนก็นับว่ามีความก้าวหน้า
เมื่อปี 2021 ได้มีการเผยแพร่แนวทางการพัฒนาภาคการเงินเพื่อความยั่งยืน (Sustainable Finance Initiatives for Thailand) เพื่อกำหนดกรอบและทิศทางในการขับเคลื่อนที่สอดคล้องกัน โดยมุ่งเน้นการเติบโตอย่างยั่งยืนของธุรกิจและสังคมในระยะยาว รวมถึงสนับสนุนการดําเนินธุรกิจด้วยความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม สังคม และอยู่ภายใต้หลักธรรมาภิบาลที่ดี (ESG)
ที่ผ่านมาก็มีแผนส่งเสริมกิจกรรม ESG ที่มีแนวโน้มเติบโตต่อเนื่อง เช่น การออกหลักเกณฑ์สำหรับการออกและเสนอขายตราสารหนี้เพื่ออนุรักษ์สิ่งแวดล้อม (Green Bond) และตราสารหนี้ส่งเสริมความยั่งยืน (Sustainability-Linked Bond) แม้จะมีการตื่นตัวในเรื่องนี้ แต่ความท้าทายคือปัจจุบันแต่ละภาคส่วนมีความเข้าใจเกี่ยวกับกิจกรรมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมแตกต่างกัน ทําให้การขับเคลื่อนการดําเนินงานด้านสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการจัดสรรเงินทุนยังไม่ตรงจุด และอาจนําไปสู่การกล่าวอ้างเกินจริงว่ามีการดําเนินการด้านสิ่งแวดล้อมแล้ว (Greenwashing)
ล่าสุดเมื่อปี 2022 จึงมีการออกร่างมาตรฐานการจัดกลุ่มกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อมของประเทศไทย (Thailand Taxonomy) ฉบับแรกขึ้น ซึ่งจะช่วยให้ทุกภาคส่วนมีความเข้าใจตรงกันและมีจุดอ้างอิงในการกําหนดนโยบาย วางแผนเชิงกลยุทธ์ รวมถึงพัฒนาผลิตภัณฑ์ และการบริการอย่างมีมาตรฐาน ช่วยกําหนดกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล และสอดคล้องกับบริบทของไทย รวมถึงช่วยจัดสรรเงินทุนให้ภาคธุรกิจที่ต้องการปรับตัวในช่วงเปลี่ยนผ่าน
สถาบันการเงิน สามารถนํา Taxonomy ไปใช้ออกแบบผลิตภัณฑ์และบริการ กระบวนการประเมินความเสี่ยง และการเปิดเผยข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อม
ภาครัฐและผู้กํากับดูแล สามารถใช้ Taxonomy ออกแบบมาตรการจูงใจด้านสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมกับแต่ละกลุ่มประเภทธุรกิจ
ภาคเอกชน สามารถใช้ Taxonomy ประเมินสถานะความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมและหาทางเลือก รวมถึงวางแผนในการปรับตัวได้อย่างเหมาะสม
แม้หลายประเทศจะกำหนด Taxonomy ขึ้นมาบ้างแล้ว แต่ด้วยบริบทที่แตกต่างกัน ไทยจึงไม่สามารถนำเกณฑ์เหล่านั้นมาใช้ได้ทั้งหมด ร่าง Taxonomy ของไทยเป็นแบบจัดหมวดหมู่ตามเกณฑ์การคัดกรองทางเทคนิค (Technical Screening Critiria-Based Taxonomies) ใกล้เคียงกับของสหภาพยุโรป
โดยในระยะแรกจะมุ่งเน้นไปที่การลดปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Change Mitigation) ครอบคลุมทั้งหมด 22 กิจกรรมจาก 2 ภาคเศรษฐกิจ ซึ่งมีสัดส่วนการปล่อยก๊าซเรือนกระจกคิดเป็น 68 เปอร์เซ็นต์ ของทั้งประเทศ นั่นคือ ภาคการขนส่งและภาคพลังงาน เช่น การขนส่งทางรถไฟฟ้า การขนส่งทางบกและการขนส่งทางทะเล การผลิต การส่ง และการจ่ายไฟฟ้า
ร่าง Taxonomy จะแบ่งการคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมของกิจกรรมต่างๆ ออกเป็น 3 ระดับ คือ สีเขียว กิจกรรมที่ทำให้ก๊าซเรือนกระจกลดลง เช่น ไฟฟ้าพลังแสงอาทิตย์ ไฟฟ้าพลังงานลม และรถไฟฟ้า EV สีเหลือง กิจกรรมที่กำลังเปลี่ยนผ่านไปสู่การลดก๊าซเรือนกระจก เช่น การบินระยะไกล และการผลิตไฟฟ้าจากก๊าซธรรมชาติ สีแดง กิจกรรมที่ไม่ส่งเสริมการลดก๊าซเรือนกระจก เช่น ถ่านหิน และน้ำมัน โดยหลังจากดำเนินงานในระยะแรกที่มุ่งเน้น ภาคการขนส่งและภาคพลังงาน คณะทำงานจะเริ่มพิจารณาถึงระยะที่ 2 ซึ่งมีความเป็นไปได้ที่จะขยายไปสู่ภาคการผลิตและภาคเกษตร
03 ลงทุน ESG สร้างตลาดและโอกาสใหม่ให้ธุรกิจ
ในระดับธุรกิจ ตำแหน่งที่มีบทบาทสำคัญต่อ Sustainable Finance คือตำแหน่ง CFO ซึ่งเป็นผู้มีอำนาจตัดสินใจในการนำเงินบริษัทมาลงทุนให้เป็นรูปธรรม ปัจจุบัน CFO จากหลายบริษัทยักษ์ใหญ่ในบ้านเราได้เปลี่ยนบทบาทการทำงานมาจาก Chief Finance Officer มาเป็น Chief of Sustainability เพื่อนำปัจจัยด้าน ESG มาบริหารการลงทุนเพื่อสร้างโอกาสให้กับธุรกิจ
- โอกาสในตลาดการแข่งขัน การเงินที่ยั่งยืนไม่เพียงช่วยจัดการความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมและสังคมให้ธุรกิจ แต่ยังแสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของบริษัทของคุณในการดำเนินธุรกิจด้วยความรับผิดชอบ ช่วยเพิ่มชื่อเสียงในหมู่ลูกค้า นักลงทุน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆนำไปสู่การเพิ่มมูลค่าแบรนด์
- โอกาสการเข้าถึงแหล่งเงินทุน ปัจจุบันนักลงทุนจำนวนมาก รวมถึงนักลงทุนสถาบันและผู้จัดการสินทรัพย์ ต่างรวมปัจจัยด้าน ESG เข้ากับการตัดสินใจลงทุนมากขึ้น การปฏิบัติตามหลักการเงินที่ยั่งยืน จะดึงดูดนักลงทุนและทำให้บริษัทเข้าถึงเงินทุนที่เน้นการลงทุนที่ยั่งยืนโดยเฉพาะ
ลองตอบคำถามเหล่านี้อย่างตรงไปตรงมา เพื่อเน้นย้ำความแน่วแน่ในการนำปัจจัยด้าน ESG มาบริหารการลงทุนเพื่อสร้างโอกาสให้กับธุรกิจ
- บริษัทของคุณมีพนักงานและทีมผู้บริหารที่หลากหลายหรือไม่?
- บริษัทของคุณให้ผลตอบแทนที่เป็นธรรมและโอกาสที่เท่าเทียมกับพนักงานทุกระดับหรือไม่?
- สภาพแวดล้อมในการทำงานปราศจากการเลือกปฏิบัติและการคุกคามทุกรูปแบบหรือไม่?
- บริษัทของคุณดำเนินตามแนวปฏิบัติด้านสิ่งแวดล้อมหรือไม่? เช่น ริเริ่มการใช้พลังงานหมุนเวียน วางแผนใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ
- การดำเนินธุรกิจของคุณเป็นไปอย่างโปร่งใสต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ผู้กำหนดนโยบาย ตลอดจนพนักงาน ผู้บริโภค ผู้ขาย และนักลงทุนหรือไม่?
ในระยะอันใกล้ เราจะได้เห็นการเงินเพื่อความยั่งยืนเกิดขึ้นในธุรกิจทุกขนาดทั่วโลก การเปลี่ยนแปลงสู่ความยั่งยืนจะเกิดขึ้นในประเทศไทยอย่างแน่นอนในอีกไม่ช้า ดังนั้นการปรับตัว เปลี่ยนแปลง ตั้งรับ เตรียมพร้อม เพื่อดำเนินธุรกิจอย่างสอดคล้องกับแนวทางความยั่งยืนยิ่งขึ้น จะทำให้สามารถเปิดประตูสู่โอกาสทางธุรกิจได้อีกมากมาย
ข้อมูลอ้างอิง
- 5-year anniversary of the publication of the European Commission’s Sustainable Finance Action Plan https://www.carbon4finance.com/article-5-year-anniversary-european-commission-sustainable-finance-action-plan
- Corporate sustainability reporting https://finance.ec.europa.eu/capital-markets-union-and-financial-markets/company-reporting-and-auditing/company-reporting/corporate-sustainability-reporting_en
- Thailand Taxonomy ก้าวสำคัญสู่ภูมิทัศน์ทางการเงินที่ยั่งยืน https://www2.deloitte.com/th/en/pages/about-deloitte/articles/thailand-taxonomy-th.html
- Sustainable finance